Windows Server 2016: Hướng Dẫn Toàn Diện Từ A-Z

Windows Server 2016 không chỉ là một bản cập nhật thông thường; nó là một bản phát hành mang tính cách mạng, đánh dấu sự chuyển dịch mạnh mẽ của Microsoft sang mô hình hạ tầng sẵn sàng cho đám mây (cloud-ready) và các ứng dụng hiện đại.

Được xây dựng trên nền tảng vững chắc của Windows 10, phiên bản này đã giới thiệu những công nghệ đột phá như Windows Containers và Nano Server, mở ra một kỷ nguyên mới cho các nhà phát triển và quản trị viên hệ thống.

Trong bài viết chuyên sâu này của TruongIT.NET, chúng ta sẽ cùng nhau “mổ xẻ” toàn bộ các khía cạnh của Windows Server 2016. Từ việc phân tích chi tiết các tính năng Windows Server 2016 nổi bật nhất, hướng dẫn quy trình cài đặt Windows Server 2016, cho đến việc làm rõ về vòng đời hỗ trợ và lộ trình nâng cấp.

Cho dù bạn là một người mới đang tìm hiểu hay một quản trị viên kinh nghiệm muốn ôn lại kiến thức, đây sẽ là một tài liệu tham khảo đầy đủ và hữu ích.

1. Nền tảng Windows 10 và Triết lý “Cloud-First”

Windows Server 2016 được phát hành vào tháng 10 năm 2016 và được xây dựng trên cùng một nhân với Windows 10 (phiên bản Anniversary Update). Điều này mang lại một nền tảng ổn định, bảo mật và hiệu năng cao.

Triết lý thiết kế đằng sau phiên bản này là “Cloud-First, Mobile-First”, tập trung vào việc cung cấp một hệ điều hành linh hoạt, có thể hoạt động hiệu quả cả ở trung tâm dữ liệu tại chỗ (on-premises) và trên các nền tảng đám mây công cộng như Microsoft Azure. Nó được xây dựng để hỗ trợ các ứng dụng thế hệ mới và các mô hình hạ tầng do phần mềm định nghĩa (software-defined).

2. Phân tích các Tính năng Windows Server 2016 Đột phá

Đây chính là những yếu tố đã làm nên tên tuổi và sự khác biệt của Windows Server 2016.

Nano Server – Hệ điều hành tối giản cho Kỷ nguyên Đám mây

Nano Server là một tùy chọn cài đặt mới, cực kỳ thú vị. Đây là một phiên bản Windows Server được tinh giản đến mức tối đa:

• Không giao diện đồ họa (Headless): Toàn bộ việc quản trị được thực hiện từ xa thông qua PowerShell hoặc các công cụ quản lý khác.
• Chỉ 64-bit: Tận dụng tối đa kiến trúc phần cứng hiện đại.
• Dấu chân (Footprint) siêu nhỏ: Bộ cài của Nano Server nhỏ hơn 90% so với bản cài đặt đầy đủ (Server with Desktop Experience). Điều này giúp tiết kiệm dung lượng đĩa, tăng tốc độ triển khai và quan trọng nhất là giảm đáng kể bề mặt tấn công.
• Ít phải khởi động lại hơn: Do có ít thành phần hơn, Nano Server cũng yêu cầu ít bản vá và số lần khởi động lại hơn, giúp tăng thời gian hoạt động (uptime) của dịch vụ.

Nano Server được thiết kế đặc thù cho các kịch bản sử dụng hiện đại như chạy các ứng dụng “sinh ra trên mây” (cloud-native apps), làm máy chủ DNS, máy chủ web (IIS), hoặc làm máy chủ host cho Windows Containers.

Windows Containers và Hỗ trợ Docker

Đây là tính năng mang tính cách mạng nhất của Windows Server 2016. Lần đầu tiên, công nghệ container hóa (containerization) được tích hợp sẵn vào một hệ điều hành Windows Server.

• Container là gì? Container cho phép các nhà phát triển đóng gói một ứng dụng cùng với tất cả các thư viện và tệp phụ thuộc của nó vào một “hộp” duy nhất. “Hộp” này có thể chạy một cách nhất quán trên bất kỳ môi trường nào, từ máy tính của lập trình viên cho đến các máy chủ sản xuất.
• Hỗ trợ Docker: Microsoft đã hợp tác chặt chẽ với Docker Inc. để đảm bảo các công cụ Docker có thể hoạt động mượt mà trên Windows Server 2016, cho phép quản lý các Windows Containers bằng các lệnh Docker quen thuộc.
• Hai loại Container:
  1. Windows Server Containers: Cung cấp khả năng cô lập ở cấp độ tiến trình (process isolation). Chúng chia sẻ chung nhân hệ điều hành với máy chủ host, giúp khởi động cực nhanh và rất nhẹ.
  2. Hyper-V Containers: Cung cấp khả năng cô lập ở cấp độ phần cứng. Mỗi container chạy trong một máy ảo Hyper-V siêu nhỏ, được tối ưu hóa. Điều này mang lại mức độ bảo mật cao hơn nhiều, đảm bảo mã độc trong một container không thể ảnh hưởng đến máy chủ host hoặc các container khác.

Bảo mật được Nâng lên tầm cao mới

Windows Server 2016 tập trung rất nhiều vào việc củng cố các lớp bảo vệ, đặc biệt cho môi trường ảo hóa.

• Shielded Virtual Machines (Máy ảo được che chắn): Một tính năng đột phá, giúp bảo vệ các máy ảo khỏi sự truy cập trái phép từ chính các quản trị viên của máy chủ Hyper-V. Dữ liệu bên trong máy ảo sẽ được mã hóa bằng BitLocker, và máy ảo chỉ có thể khởi động trên các máy chủ host “khỏe mạnh” và được tin cậy.
• Credential Guard: Sử dụng công nghệ bảo mật dựa trên ảo hóa (Virtualization-based security – VBS) để cô lập và bảo vệ các thông tin đăng nhập nhạy cảm (như mật khẩu, token Kerberos), ngăn chặn các cuộc tấn công pass-the-hash.
• Device Guard: Cho phép các tổ chức khóa chặt hệ thống, chỉ cho phép các ứng dụng đáng tin cậy được thực thi, giúp chống lại các phần mềm độc hại chưa được biết đến.

Lưu trữ do Phần mềm Định nghĩa (Software-Defined Storage – SDS)

Phiên bản này mang đến hai công nghệ lưu trữ cực kỳ mạnh mẽ:

• Storage Spaces Direct (S2D): Cho phép xây dựng các hệ thống lưu trữ có tính sẵn sàng cao (highly available) bằng cách sử dụng các ổ đĩa cục bộ (local disks) trên các máy chủ tiêu chuẩn. Nó loại bỏ sự cần thiết của các hệ thống tủ đĩa SAN đắt tiền, giúp giảm chi phí đáng kể.
• Storage Replica: Cung cấp khả năng sao chép dữ liệu ở cấp độ block một cách đồng bộ (synchronous) hoặc không đồng bộ (asynchronous) giữa các máy chủ hoặc các cụm máy chủ (cluster), phục vụ cho các kịch bản khắc phục thảm họa (disaster recovery).

3. Vòng đời Hỗ trợ và Lộ trình Nâng cấp

Việc nắm rõ vòng đời hỗ trợ là rất quan trọng để lên kế hoạch cho hạ tầng của bạn.

• Hỗ trợ chính thống (Mainstream Support): Đã kết thúc vào ngày 11 tháng 1 năm 2022.
• Hỗ trợ mở rộng (Extended Support): Sẽ kết thúc vào ngày 12 tháng 1 năm 2027.

Điều này có nghĩa là cho đến đầu năm 2027, Windows Server 2016 vẫn sẽ tiếp tục nhận được các bản vá bảo mật quan trọng từ Microsoft. Bạn có thể xác thực thông tin này tại trang vòng đời sản phẩm chính thức: Microsoft Lifecycle for Windows Server 2016.

Lộ trình nâng cấp

• Từ phiên bản cũ: Để nâng cấp, bạn cần đang ở phiên bản tối thiểu là Windows Server 2012. Bạn có thể xem lại bài viết chi tiết của chúng tôi về Windows Server 2012 R2 để chuẩn bị cho quá trình này.
• Lên phiên bản mới: Từ Windows Server 2016, bạn có thể nâng cấp trực tiếp (in-place upgrade) lên Windows Server 2019 hoặc Windows Server 2022.

4. Hướng dẫn Cài đặt Windows Server 2016

Quy trình cài đặt khá đơn giản, nhưng bạn cần chú ý đến các tùy chọn cài đặt.

Yêu cầu hệ thống

• CPU: 1.4 GHz 64-bit.
• RAM: 512 MB (cho Server Core) / 2 GB (cho Server with Desktop Experience).
• Dung lượng ổ cứng: 32 GB.

Quy trình cài đặt

1. Khởi động từ file ISO hoặc DVD cài đặt.
2. Sau khi chọn ngôn ngữ, bạn sẽ đến màn hình lựa chọn phiên bản. Đây là điểm quan trọng:
   • Windows Server 2016 Standard/Datacenter: Đây là phiên bản Server Core (chỉ có dòng lệnh).
   • Windows Server 2016 Standard/Datacenter (Desktop Experience): Đây là phiên bản có giao diện đồ họa đầy đủ. Người dùng mới nên chọn phiên bản này.
3. Chấp nhận điều khoản và chọn Custom: Install Windows only (advanced).
4. Chọn phân vùng cài đặt và chờ quá trình hoàn tất.
5. Sau khi khởi động lại, đặt mật khẩu cho tài khoản Administrator.

Việc cài đặt Windows Server 2016 đúng phiên bản ngay từ đầu sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian cấu hình sau này. Luôn đảm bảo bạn tải bộ cài từ nguồn hợp pháp để tránh các rủi ro bảo mật. Các tổ chức như SANS Institute cung cấp rất nhiều tài liệu về cách cấu hình hệ thống một cách an toàn.

Xem hướng dẫn tại đây: Tìm hiểu các phương pháp kích hoạt Office & Windows

5. So sánh Windows Server 2016 và các phiên bản mới hơn

Để giúp bạn có quyết định nâng cấp, đây là bảng so sánh nhanh với các phiên bản kế nhiệm.

6. Lời kết

Windows Server 2016 là một bản phát hành cực kỳ thành công và quan trọng, đã mở ra kỷ nguyên của container và hạ tầng do phần mềm định nghĩa trên nền tảng Windows. Các tính năng Windows Server 2016 vẫn còn rất mạnh mẽ và phù hợp cho nhiều doanh nghiệp.

Với việc vẫn còn được hỗ trợ bảo mật cho đến đầu năm 2027, đây vẫn là một lựa chọn hợp lệ cho các hệ thống hiện có. Tuy nhiên, nếu bạn đang triển khai một máy chủ mới, việc lựa chọn phiên bản mới nhất như Windows Server 2022 sẽ mang lại nhiều lợi ích vượt trội về bảo mật, hiệu năng và các công nghệ hiện đại.